Μεσοθηλίωμα του περιτοναίου

Επιδημιολογια

Το μεσοθηλίωμα του περιτοναίου είναι μια σπάνια νόσος που προσβάλλει διάχυτα τις επιφάνειες του περιτοναίου στην κοιλιά. Αιτιολογικά και στη συντριπτική του πλειοψηφία, συνδέεται με την χρόνια προσβολή στον αμίαντο. Οι ασθενείς με κακοήθες μεσοθηλίωμα του περιτοναίου είναι αρκετά νεότεροι από εκείνους με υπεζωκότα (μέση ηλικία, 63,3 νs 70,8 έτη, αντίστοιχα).

Οι γυναίκες με κακοήθες μεσοθηλίωμα παρουσιάζουν σημαντικά μεγαλύτερη επιβίωση σε σχέση με τους άνδρες (13 νs 6 μήνες) Οι ασθενείς χρειάζονται εξειδικευμένα κέντρα αντιμετώπισης του μεσοθηλιώματος όπου υποβάλλονται σε συστηματική και ειδική αντιμετώπιση. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις επιτυγχάνεται ακόμα και η ίαση (πιν 1).

ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Κλινικά χαρακτηριστικά χρήσιμα για την επιλογή ασθενών με κακόηθες μεσοθηλίωμα του περιτοναίου για δυνητική θεραπεία με CRS και HIPEC.
Συμπτωματολογια

Οι περισσότεροι ασθενείς με μεσοθηλίωμα του περιτοναίου παρουσιάζουν γενικά μη ειδικά κοιλιακά συμπτώματα, που περιλαμβάνουν:

1

Αυξημένη περίμετρο κοιλιάς

2

Κοιλιακό άλγος ή δυσφορία

3

Ασκίτης

(παρουσία υγρού στην κοιλιά)
4

Απώλεια βάρους

5

Ομφαλοκήλη

6

Βουβωνοκήλη

Γενικότερα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

1

Πυρετό

2

Νυχτερινή εφίδρωση

3

Αδυναμία

4

Ναυτία-έμετοι

5

Δυσκοιλιότητα

6

Ανορεξία

7

Εύκολος κορεσμός

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση βασίζεται κυρίως σε:

Εργαστηριακές εξετάσεις

Οι εργαστηριακές εξετάσεις μπορεί να αναδείξουν ακόμα και θρομβοκυττάρωση.

Αξονική τομογραφία κοιλίας (CT)

αποτελεί την αρχική εξέταση εκλογής. Μπορεί να αναδείξει από μέτριο ως εκτεταμένο ασκίτη, διάχυτη περιτοναϊκή πάχυνση και οζώδη παρουσία στο επίπλουν και το μεσεντέριο. Οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν διάχυτη περιτοναϊκή διασπορά παρόλο που μπορεί να υπάρξουν και ορισμένοι με εντοπισμένη περιτοναϊκή συμμετοχή. Οι ηπατικές μεταστάσεις όπως και απομακρυσμένες μεταστάσεις είναι εξαιρετικά σπάνιες. Υπεζωκοτικές συλλογές και όγκοι του υπεζωκότα μπορεί να αναπτυχθούν αργότερα στην πορεία της νόσου.

Βιοψία

Επιβεβαίωση της νόσου γίνεται με βιοψία με βελόνη: δείχνει την βιολογική συμπεριφορά του όγκου. Υπάρχουν τρεις κύριοι ιστολογικοί υποτύποι κακοήθους μεσοθηλιώματος: επιθηλιοειδές, σαρκωματώδες και διφασικό. Το επιθηλιοειδές και το διφασικό μεσοθηλίωμα αποτελούν περίπου το 75-95% των μεσοθηλιωμάτων. Τα περισσότερα μεσοθηλιώματα εκφράζουν υψηλά επίπεδα κυτοκερατίνης 5 ανεξαρτήτως υποτύπου. Υπάρχει και το «πολυκυστικό μεσοθηλίωμα» που είναι πιο σπάνιο, δεν συνδέεται με τον αμίαντο και έχει καλύτερη πρόγνωση.

Αντιμετωπιση

Εάν ο ασθενής έχει τις ενδείξεις, η χειρουργική αντιμετώπιση αποτελεί την μόνη ριζική θεραπεία και στηρίζεται στην:

μπορεί να προταθεί ανάλογα με την περίσταση, ενδέχεται όμως να χρειαστούν πολλαπλές περιτοναιοεκτομές, όπως και εκτομή λεμφαδένων, για να επιτευχθεί. Όλοι οι διογκωμένοι λεμφαδένες θα πρέπει να αφαιρούνται και να αποστέλλονται για μόνιμη ιστολογοπαθολογική εξέταση. Η παρουσία λεμφαδενικών μεταστάσεων έχει δείξει πως αποτελεί παράγοντα μικρότερης επιβίωσης. Μετά την CRS ακολουθεί υπέρθερμη ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία (ΗΙΡΕC).
θεωρείται απαραίτητη για την θεραπεία του περιτοναϊκού μεσοθηλιώματος. Υπάρχουν δυο τεχνικές HIPEC, η κλειστή και η ανοιχτή. Ο συνδυασμός εφαρμογής της CRS με την HIPEC βελτίωσε τα ποσοστά επιβίωσης. Η αύξηση αυτή προέκυψε μετά από προσεκτική επιλογή ασθενών. Σε αυτό συνέβαλε και ο δείκτης μιτωτικής δραστηριότητας Ki-67, που μας δείχνει πως ασθενείς με τιμή μεγαλύτερη του 9% δεν θα ωφεληθούν από συνδυασμένη κυτταρομείωση με διεγχειρητική χημειοθεραπεία.
Επιπλέον, σε ορισμένα κέντρα αντιμετώπισης του περιτοναϊκού μεσοθηλιώματος γίνεται χρήση της πρώιμης μετεγχειρητικής ενδοπεριτοναϊκής χημειοθεραπείας (EPIC), μέσω ενός port που τοποθετείται στον ασθενή κατά την επέμβαση της κυτταρομείωσης και HIPEC (πιν 2).

ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Αλγόριθμος αντιμετώπισης των ασθενών με κακόηθες περιτοναϊκό μεσοθηλίωμα (CRS κυτταρομείωση, EPIC πρώιμη μετεγχειρητική ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία, HIPEC υπέρθερμη ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία) *Να ληφθεί υπόψη η second look λαπαροτομία από 6 μήνες ως 1 έτος 1Δεν έχει μελετηθεί εκτεταμένα η χρήση κάποιου χημειοθεραπευτικού σκευάσματος σαν νεοεπικουρική χημειοθεραπεία. Μπορεί να ληφθεί υπόψη ο συνδυασμός ενδοπεριτοναϊκής πεμετρεξίδης με ενδοφλέβια σισπλατίνη μετά από CRS και HIPEC σαν θεραπεία συντήρησης. ~Μπορεί να ληφθεί υπόψη η HIPEC για την ανακούφιση του ασκίτη, η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί λαπαροσκοπικά.

Προγνωστικοί παράγοντες -Το Κί-67

Πριν την εφαρμογή της κυτταρομειωτικής χειρουργικής (CRS) και της περιεγχειρητικής υπέρθερμης χημειοθεραπείας (HIPEC) η πρόγνωση των ασθενών με μεσοθηλίωμα του περιτοναίου ήταν πολύ πτωχή (μέση επιβίωση 6-12 μήνες). Με την εφαρμογή της CRS και της HIPEC, τα ποσοστά αυτά βελτιώθηκαν εντυπωσιακά, φτάνοντας από τις πρώτες μελέτες σε 3ετή και 5ετή επιβίωση σε ποσοστά 59% και 42% αντίστοιχα (πιν 3).

Η αύξηση των ποσοστών αυτών προέκυψε μετά από προσεκτική επιλογή των ασθενών, που να μπορούν να υποβληθούν σε αυτά τα μεγάλης βαρύτητας χειρουργεία, και στα κριτήρια εξαιρεσιμότητας της νόσου. Όσον αφορά τους προγνωστικούς παράγοντες αυτοί αρχικά αποτελούνταν από τον ιστολογικό τύπο της νόσου, τον προεγχειρητικό δείκτη περιτοναϊκής καρκινωμάτωσης, την τιμή του καρκινικού αντιγόνου ορού CA-125 και φυσικά τη γενικότερη κατάσταση του ασθενούς (performance status). Σε αυτούς τους παράγοντες οι Deraco et al προσέθεσαν και το Ki-67, ένα δείκτη μιτωτικής δραστηριότητας που έδειξε να εκφράζεται σε όλους τους κυτταρικούς κύκλους, σε ένα κακόηθες μεσοθηλίωμα περιτοναίου. Το Ki-67 σε συνδυασμό με το δείκτη περιτοναϊκής καρκινωμάτωσης (ΡCΙ), αποτελούν τους 2 από τους πιο σημαντικούς προγνωστικούς παράγοντες. Ενώ παλιότερα αυθαίρετα θεωρούνταν ότι τιμές του Ki-67 μικρότερες ή ίσες με 5% ήταν ενδεικτικές καλής βιολογικής συμπεριφοράς της νόσου, στην ανάλυση τους κατέληξαν ότι αυτό ισχύει για τιμές μικρότερες ή ίσες του 9%. Με βάση αυτή την τιμή σε συνδυασμό με το δείκτη της περιτοναϊκής καρκινωμάτωσης, πρότειναν έναν αλγόριθμο επιλογής ασθενών (πίν 4). Συνοπτικά η ομάδα του Μιλάνο κατέληξε ότι ασθενείς με τιμή του Ki-67 μεγαλύτερη του 9% και δείκτη περιτοναϊκής καρκινωμάτωσης μεγαλύτερο του 17, Ιατρικά Νέα Επικοινωνία δεν ωφελούνται από συνδυασμένη κυτταρομείωση με διεγχειρητική χημειοθεραπεία.

ΠΙΝΑΚΑΣ 3 - Περίληψη ποσοστών επιβίωσης κυτταρομείωσης και HIPEC
ΠΙΝΑΚΑΣ 4 Επιλογή ασθενών με βάση το Ki-67 και το δείκτη περιτοναϊκής καρκινωμάτωσης PCI